به گزارش شبکه علمی ثریا، نشست علمی «قرائت فرهنگی قرآن» با سخنرانی علیرضا قائمی نیا در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد.
حجت الاسلام قائمی نیا با اشاره به اینکه از طریق مباحث زبان شناسی شناختی به قرائت فرهنگی قرآن رهنمون شده است، گفت: زبان شناسی شناختی روی انسان شناسی تاثیر گذاشت و انسان شناسی شناختی را پدید آورد. در انسان شناسی شناختی، بحث مدل های فرهنگی مطرح شد. این باعث شد که به انسان شناسی شناختی وارد شوم و دیدم می شود بحث مدل های فرهنگی را در قرآن دنبال کرد. با این رویکرد، نگاه ما به بخش عمده ای از آیات قرآن تغییر خواهد کرد.
وی در ادامه ضمن توضیح «انسان شناسی» گفت: در انسان شناسی نگاهی غیرفلسفی و حتی ضدفلسفی به انسان وجود دارد. انسان شناسی دانش تنوع بشر است. در حالی که انسانی که فلاسفه تعریف کرده اند «انسان پیشین» و انتزاعی است. انسان حیوان ناطق است. در این انسان شناسی، نقش فرهنگ دیده نشده است. در این رویکرد انسان مجرد از فرهنگ بررسی می شود. فرهنگ در ذات انسان تاثیر ندارد. اما انسان شناسی «انسان پسین» را بررسی می کند و برای انسان هویت فرهنگی قائل است. فرهنگ زیست گاه انسان است و انسان در دل فرهنگ متولد می شود و متاثر از آن است. در این رویکرد انسان، فارغ از فرهنگ اصلا وجود ندارد. در اینجا بحث های معرفت شناسی تابع مباحث انسان شناسی می شود. در حالی که قبل از این برعکس بود. توجه به انسان پسین از دستاوردهای علوم انسانی غرب در قرن ۱۸ است.
قائمی نیا افزود: انسان شناسی شناختی به این نکته توجه کرد که رابطه ذهن و انسان پسین چیست. در پاسخ به این سوال به محوریت مفهوم «فرهنگ» رسیدند. فرهنگ مانند ملاطی است که اعضای جامعه را به هم پیوند می دهد.
قائمی نیا با اشاره به دو کاربرد متفاوت مفهوم فرهنگ در جامعه شناسی و انسان شناسی گفت: در جامعه شناسی، فرهنگ به ارزشهای مشترک، باورهای مشترک و نگرش های مشترک که بیشتر اکتسابی اند و در رفتارهای اجتماعی ما موثرند اطلاق می شود. اما کاربرد فرهنگ در انسان شناسی بسیار عمیق تر است. در انسان شناسی فرهنگ نوع هستی انسان را مشخص می کند. این هستی بر اساس یک سری قالب های مشترک شکل گرفته که در جهان بینی، باورها، سبک زندگی، احساسات و عواطف انسان تاثیر دارد. لذا مباحثی که در جامعه شناسی حول مفهوم فرهنگ مطرح می شود به یک معنا تابع مباحثی است که در انسان شناسی مطرح می شود.
وی ادامه داد: انسان شناسی شناختی که از نتایج زبان شناسی شناختی است، بیشتر به رابطه ذهن، فرهنگ و زبان نظر دارد. تحلیل های انسان شناسی شناختی در این سه ضلعی شکل می گیرد. پیش از انسان شناسی شناختی به حیات ذهنی فرهنگ و اینکه فرهنگ در ذهن چگونه تجلی می یابد، توجه نمی شد. مدل های فرهنگی با توجه به این مسئله متولد می شود. کلیدی ترین مفهوم در انسان شناسی شناختی، مدل های فرهنگی است. فرهنگ به شکل مدل وارد ذهن می شود. مدل در اینجا به معنای طرحواره است، چارچوب های ذهنی که در ابعاد مختلف فکری و عاطفی و زندگی بشر تاثیر می گذارد.
قائمی نیا افزود: پیدایش این مسئله ریشه فلسفی داشت. کانت برای اولین بار گفت ما به عالم واقع آنگونه که هست دسترسی نداریم. ما عالم واقع را از پشت حجاب های ذهنی خود می بینیم. بعد انسان شناسان گفتند این حجاب ها از فرهنگ ناشی می شود نه از ذهن. علوم شناختی چارچوب های ذهنی را بررسی می کردند و به تدریج به این نتیجه رسیدند که چارچوب های ذهنی خصلت فرهنگی دارد. مثلا اگر به من بگویید آب بیاور به شکلی عمل می کنم ولی اگر به کسی که در جنگل های آمازون زندگی می کند بگویید آب بیاور به شکلی دیگر عمل می کند. چون چارچوب های فرهنگی متفاوت است. با تغییر چارچوب های فرهنگی رفتارها هم تغییر پیدا می کنند. انسان شناسی روی این تغییرات دست گذاشت و گفت مدل ها فردی نیستند و خصلت فرهنگی دارند. مدل های فرهنگی به اندیشه ها و طرز تفکر و رفتار انسان ساختار می دهد و در همه ساحت های وجودی انسان تاثیر دارد. قلمرو تاثیر مدل های فرهنگی بسیار گسترده است. مقوله بندی که ما از جهان داریم، اینکه چگونه افراد را در جامعه طبقه بندی می کنیم و ... متاثر از مدل های فرهنگی است. مدل های فرهنگی معرفت فرهنگی ساختارمند هستند که ساختار هم به اندیشه ها، رفتارها، سبک زندگی و احساسات و عواطف می بخشند.
قائمی نیا در ادامه با آسیب شناسی پژوهش های قرآنی در طول تاریخ، ادامه داد: به نظر می رسد در طول تاریخ گویا انسانی مخاطب قرآن پنداشته شده است که انسان پیشین است. این تاثیر تفکر یونانی در جهان اسلام است. لذا به اقتضائات انسان پسین توجه نشده است.
وی با اشاره به مفهوم «ایمان» در قرآن، اضافه کرد: مفهوم ایمان در سه سطح در آیات آمده است. گاهی به عنوان یک اعتقاد قلبی مطرح می شود. گاهی به عنوان یکی از اجزای فرهنگ مطرح می شود. قرآن ایمان و کفر را به عنوان دو فرهنگ مطرح می کند. فرهنگ به همان معنایی که در انسان شناسی وجود دارد. یعنی چارچوبی که به نگرش ها، رفتارها و سبک زندگی انسان جهت می دهد. در اینجا ایمان از سطح اعتقادی فراتر می رود. ایمان اینجا اصول و ضوابطی دارد و اموری را تجویز می کند. گاهی ایمان به مثابه یک مدل دیده می شود. یعنی چارچوب ذهنی انسان است که در رفتارهای انسان ها و نگرش ها و عواطف آنها تاثیر می گذارد. کفر هم این سه سطح را دارد.
وی با اشاره به آیه «قُل کُلّ یعمل عَلی شاکِلَتِه» گفت: این آیه بر اساس تحلیل انسان شناختی، به مدل های فرهنگی اشاره می کند. یعنی هر انسان بر اساس مدل فرهنگی ایمان یا کفرش عمل می کند. در اینجا جای تحلیل متافیزیکی نیست، باید تحلیل انسان شناختی انجام داد. ایمان و کفر هردو در رفتارهای اجتماعی تاثیر می گذارند. با این تحلیل مخاطب این آیه انسان پسین است.
قائمی نیا درباره آیه «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ» نیز گفت: در اینجا «دین» در سطح «فرهنگ» مدنظر است. «رشد» و «طغیان» مفاهیم اجتماعی اند. یعنی وقتی اکراه در دین معنا ندارد که دین برای انسان به شکل مدل فرهنگی درآمده و با خون او عجین شده باشد. لذا در اینجا اتوماتیک وار کار می کند. اگر در اینجا دین را در سطح اعتقاد درنظر بگیریم، سالبه به انتفا موضوع است. اگر اینطور باشد دیگر «قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ» دیگر معنا ندارد. از« قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ» مشخص می شود که آنجا سالبه به انتفا محمول است. این دو با هم تناقض دارند.
وی افزود: در قرآن با گزاره هایی سروکار داریم که انسان شناختی اند. یا ناظر به خود فرهنگ هستند و اجزای آن را مطرح می کنند. یا حکمی راجع به اعضای آن فرهنگ می دهند و یا حکمی راجع به مدل های فرهنگی می دهند. سر تعدد انبیا در این است که انبیا با مدل های فرهنگی مختلفی مواجه بوده اند. گزاره های انسان شناختی قرآن سه دسته اند: اول گزاره هایی که ناظر به اعضای فرهنگ هستند. مثلا آیه «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَالْمُشْرِکِینَ فِی نَارِ جَهَنَّمَ» اینجا حکم درباره کافران است نه کفر. این متفاوت است با آیه « إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ» که حکمی درباره فرهنگ کفر است. یکی از مولفه های فرهنگ کفر بی توجهی به انذارهاست. اینجا یکی از عناصر فرهنگ کفر برجسته می شود. بعضی آیات هم به مدل های فرهنگی اشاره می کنند که تعداد اینها فراوان است. مخصوصا آیاتی که استعاری سخن می گویند اینگونه هستند. «قَالَ أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ» را می توان به عنوان عنصری فرهنگی دید و یا مدلی فرهنگی. عنصری از فرهنگ به این معنا که در فرهنگ کفر دست ساخت انسان به معبود انسان تبدیل می شود. مدل فرهنگی به این معنا که رابطه انسان با مصنوعاتش به همه ابعاد زندگی او جهت می دهد. مثلا رابطه انسان امروزی با تکنولوژی چنین است. تکنولوژی به مثابه یک مدل فرهنگی عمل می کند و صرفا ابزار نیست.
وی با اشاره به آیه« وَاصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَیْنَاکَ عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا» گفت: اراده وجه خدا در مقابل اراده زینت است. مدل فرهنگی که اساس ایمان قرار می گیرد، اراده وجه خداست. این یک چارچوب است که به همه ابعاد زندگی انسان جهت می دهد و صرفا یک اعتقاد نیست. اراده زینت دنیا هم چارچوب اساسی فرهنگ کفر است.
قائمی نیا در پایان اضافه کرد: من کشف مدل های فرهنگی قرآن را به عنوان یک نظریه برای تغییر جامعه مطرح می کنم. ما باید سه قدم برداریم. قدم اول اینکه باید از علوم روز مثل جامعه شناسی و انسان شناسی کمک بگیریم تا مدل های فرهنگی جامعه خود را کشف کنیم. قدم دوم در مطالعات اسلامی یعنی قرآن، سنت، تاریخ، سیره و ... است که مدل های اساسی فرهنگی کشف می شود. مشکل جامعه ما این نیست که باورهای اسلامی نداریم، مشکل این است که مدل های فرهنگی اسلامی نداریم. ایمان باید به شکل یک مدل دربیاید. گام سوم که مطالعات فرهنگی به معنای مصطلح امروزی می تواند به ما کمک کند این است که ما چگونه این مدل های فرهنگی را بر جامعه امروزی خود تطبیق بدهیم.
منبع: مهر
کشف خیره کننده دانشمندان درباره یونها همه را شگفت زده کرد
ارزانترین باتری مادامالعمر دنیا کشف شد+عکس
بزرگترین فروچاله زیرآبی دنیا که باعث انقراض دایناسورها شد+عکس
پشمک کیهانی که از غول منظومه شمسی هم بزرگتر است+عکس
چطور با گوشی خود بفهمیم که ما را ردیابی میکنند؟
مشوقهایی برای اضافه تدریس معلمان در نظر گرفتهایم/تعیین تکلیف داوطلبان آموزگاری تا تیر
آغاز آزمون استخدامی دبیری و هنر آموزی از فردا
معرفی نامزدهای جایزه شعر بهاران
کتاب تازه امین فقیری در نمایشگاه کتاب
اختتامیه رویداد ستفاتک در جهاددانشگاهی اصفهان
روایت کتابها از موسیقی؛ لطف مفخّم تا مضراب
اتمام سنجشسلامت نوآموزان تاپایان اردیبهشت/هنوز۳۰ درصد نوآموزان برای سنجش مراجعه نکردهاند
جزییات برگزاری امتحانات پایان نیم سال دوم پیام نور اعلام شد
آزمون صلاحیت بالینی پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی برگزار شد
ضوابط جدید ارزشیابی مدارک مقاطع داروسازی خارج از کشور اعلام شد
قیمت غذای دانشجویی تا مهرماه افزایشی ندارد
قبل از بحرانی شدن اعتراضات دانشجویی اطلاع رسانی کنید
ایجاد و بازسازی ۱۰۰۰ هنرستان تا پایان برنامه هفتم توسعه
توصیههایی به دانشآموزان برای حضور در آزمونهای نهایی؛ از موارد ممنوعه تا نحوه درج پاسخها
۲۰ درصد سوالات امتحانی دشوار است/ اخذ آزمون مجدد از افراد مشکوک
دانشگاهها برای افزایش بهرهوری به میدان بیایند
جزییات ثبت نام پذیرفته شدگان بدون آزمون رشتههای ارشد اعلام شد
فهرست ۶۷۳ دانشگاه برتر جوان در رتبهبندی تایمز منتشر شد
زمان اعلام نتایج اولیه آزمون کارشناسیارشد دانشگاه معارف اسلامی
قدیمی ترین عینک فروشی تهران
جزئیات پوشش بیمه ای در عینک سازی ها
پاسخ وکیل به آیا قانون تجارت تغییر میکند؟
قنات در سرزمین قنوت و قناعت - استان یزد
تحقق اقتصاد مقاومتی دانش بنیان و مردم پایه توسط اساتید بسیجی
پرداخت حقوق معلمان خرید خدمات و حقالتدریس به روز شد
رونمایی ۱۵ کتاب با موضوع اهلبیت به زبانهای اروپایی و آفریقایی در نمایشگاه کتاب
نسل جوان آمریکایی به حاکمیت معترض است/اعتراضات دانشجویی ادامه خواهد داشت
دانشگاه تهران میزبان اجلاس رؤسای دانشگاهها شد
بدهی آموزش و پرورش به فرهنگیان بابت پاداش پایان خدمت ۱۴۰۲/ معوقاتی که تا اسفند پارسال تسویه شد
مسئولان از پیشرفتهای علمی پشتیبانی کنند
استفاده ۱۳۹هزار دانشجو از بن اعتباری خرید کتاب از نمایشگاه
۴۶ دانشگاه ایران در میان برترین دانشگاه های جوان
پشتپرده برگزاری آزمونهای کشوری ششمیها و نهمیها/ برگزاری آزمون شفاهیفارسی در مقطع ابتدایی
خبر خوش برای متقاضیان رشته پزشکی/ گام بلند دانشگاههای ایران در ارتقای جایگاه جهانی
تشکیل دبیرخانه دائمی صنایع و خانه صنعت در معاونت پژوهش و فنآوری دانشگاه تهران
سامانه him نمونه بهرهوری درون دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی است
کاهش نگران کننده دانشجویان دانشگاههای غیردولتی
نخستین بیانیه مد موقر شیراز منتشر شد
مسؤولیت امتحانات نهایی از سال آینده با سازمان ملی سنجش خواهد بود
غیرانتفاعیها بیشترین حذف کد رشته را در آمایش آموزش عالی داشتند
مشارکت ۳۰هزار استاد و کارمند دانشگاه در ارزیابی موسسات غیرانتفاعی
استخدام یک روزه اساتید در دانشگاههای غیرانتفاعی
نوجوانان با «هفتخوان» به استقبال بزرگداشت فردوسی میروند
تأکید وزیر علوم بر رعایت اخلاق دیپلماسی علمی در پذیرش دانشجویان بینالملل
ساخت و تحویل ۷۰۰۰ مدرسه در دولت سیزدهم
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
۱۰ خرداد؛ برگزاری سومین کنگره شهدای دانشگاه آزاد
اعطای مالکیت ۱۴۰۰ واحد مسکونی به اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه علامه
کارت آزمون استخدامی رشته شغل دبیری و هنرآموز منتشر شد
المپیاد علمی دانشجویان فرصتی برای اصلاح نگاه و تفکر علمی است
کارت شرکت در آزمون انتخاب سردفتر اسناد رسمی سال ۱۴۰۳ منتشر شد
وزیر سابق علوم: شهریههای دانشگاههای غیرانتفاعی کفاف هزینههای دانشگاه را نمیدهد
لزوم مدیریت رشتههای یک بار پذیرش در دانشگاههای غیردولتی و غیرانتفاعی همانند دانشگاه آزاد
ایجاد دو آزمایشگاه تخصصی برای توسعه میادین نفتی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر
شناسایی ۸۷۴ هزار بازمانده از تحصیل با کد ملی/ بازگشت این افراد به تحصیل امکانپذیر است
نظارت وزارت کشور بر تامین «امنیت» حوزههای آزمونهای نهایی/ همکاری فراجا و آتشنشانی
نماد سنت آموزش عالی در ایران در دانشگاه تهران رونمایی شد
ارائه مهلت جدید ثبت نام آزمون دکتری تخصصی داروسازی
نتایج پذیرش بدون کنکور دانشگاه تهران اعلام شد
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
تحصیل ۸ درصد دانشجویان کل کشور در دانشگاههای غیردولتی/صدور مجوز دانشگاه علوم پزشکی غیرانتفاعی
ترجمه ماجرای زندگی و آثار الیور استون منتشر شد
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
حافظ» جلوتر از همه شاعران و نویسندگان ایرانی!
مناظره با گزاره «مداخله دولت در حوزه نشر از هر جهت زیانبار است» با حضور دو گروه از دانشگاههای الزهرا و تهران، در سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران برگزار شد.
دستگاهها برای کمک به آموزش و پرورش فراتر از سخن گام بردارند
امروز؛ آخرین مهلت ثبتنام دانشجویان در المپیاد ورزشهای فناورانه
دانشکده رسانه فارس دانشجو میپذیرد
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
۱۰۷۳ مدرسه کانکسی بالای ۱۰ دانشآموز تا مهر امسال ساماندهی میشوند
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
پرونده چهارمین مسابقه خودنویس در نمایشگاه کتاب تهران بسته میشود
بزرگداشت فردوسی در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار میشود
نیاز سالانه سازمان نوسازی مدارس به ۱۶۸ هزار میلیاردتومان اعتبار/ساخت ۲۰۰ مدرسه بزرگ در سال جاری
تقدیر وزیر علوم از شیمیدانها / درخواست کمک برای دانشجویان علوم پایه/ تحقیر کمدین یهودی
چطور شد که شفق قطبی در ایران دیده شد؟ +عکس
کاسبی عجیب و پرسود چند ایرانی در آمازون+عکس
استور بازی موبایل ایکس باکس در تابستان از راه میرسد
اپل برای ساخت و پخش تبلیغات زشتاش عذرخواهی کرد
تصویر ناسا از شفق قطبی بر فراز لهستان پربازدید شد+عکس
به روزرسانی طوفانی واتساپ تغییرات اساسی در ظاهرش ایجاد کرد+عکس
ترفند مخفیانه و زشت اپل در فروش یکی از محصولاتش لو رفت+عکس
هوش مصنوعی قرار است انسانها را نابود کند؟
زاکربرگ میخواهد این شبکه معروف خبری را بخرد
اشتباه بیسابقه گوگل سالمندان را سردرگم کرد
نحوه انتخاب موضوعات پایان نامه برای پذیرش دانشجوی استاد محور
تمام اقدامات برای دستیاران پزشکی/ از افزایش حقوق تا بورسیه تحصیلی
شفق قطبی برای اولین بار در ایران هم دیده شد+عکس
نحوه برگزاری امتحانات نهایی و تصحیح اوراق دانشآموزان اعلام شد
پذیرش ۲۶ هزار دانشجوی دکتری در دانشگاهها/ نحوه محاسبه نمره دکتری
دو خبر خوش وزیر علوم برای جامعه دانشگاهی اعلام شد
تولیدات دانشگاهها نظم دنیا را تغییر داده است
سوپرآلیاژ انقلابی ناسا شروع به کار کرد
حضور نمایندگان دانشگاه سن پترزبورگ روسیه در دانشگاه صنعتی شریف
دانشجویان یونانی شب گذشته در حمایت از فلسطین تظاهرات برپا کردند
دانشجویان در شش محور در کرسیهای آزاد اندیشی با هم رقابت میکنند
آغاز توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش از امروز
آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت آموزش عالی در ایران ۸ خرداد برگزار میشود
راهاندازی ۱۰۰ واحد مسکونی متاهلی برای دانشجویان و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران
راهنمای عملی آزمونهای نهایی دوره دوم متوسطه نظری منتشر شد
چرا هوش مصنوعی اینقدر برای دیگران پرهزینه است؟
استادان نمونه دانشگاه علامهطباطبائی معرفی شدند
۲۵۰ واحد دانشگاهی پیام نور آماده واگذاری شد
اعلام زمان دریافت کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش ویژه دبیری و هنرآموز
اجرای منتورشیپ روانشناختی برای دستیاران ۲۷ گروه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با حفظ محرمانگی
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.